Tài liệu Các dạng câu hỏi/ đề ra của một tác phẩm văn học thường gặp trong kỳ thi lên lớp 10 THPT qua truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long

Nội dung text: Tài liệu Các dạng câu hỏi/ đề ra của một tác phẩm văn học thường gặp trong kỳ thi lên lớp 10 THPT qua truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long

1. CÁC DẠNG CÂU HỎI/ĐỀ RA của một tác phẩm văn học thường gặp trong kỳ thi lên lớp 10 THPT (Minh họa qua truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long) Câu 1 (2.0 điểm) A. Đề ra “Nắng bây giờ bắt đầu lèn tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kính thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe”. B. Hướng dẫn sơ lược A. Đoạn văn trên được trích từ tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long (0.5 điểm) B. Nêu chủ đề của đoạn văn trên: Vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình và sống động của thiên nhiên Sa Pa (0.5 điểm). C. Chỉ ra và phân tích tác dụng của các biện pháp nghệ thuật được sử dụng ở đoạn văn bản(1.0 điểm). - Các biện pháp nghệ thuật: Liệt kê, nhân hóa. - Phép liệt kê, nhân hóa góp phần làm nổi bật những nét riêng, đặc trưng, độc đáo của thiên nhiên Sa Pa. Gợi không gian bừng sáng, cảnh vật thêm lung linh, rực rỡ “nắng đốt cháy rừng cây mạ bạc cả con đèo mây bị nắng xua” khiến co cảnh vật sống động, thiên nhiên Sa Pađẹp một cách kỳ lạ. - Tác giả đã khắc họa được vẻ đẹp tráng lệ, rực rỡ, với những đường nét, hình khối, màu sắc đặc trưng của Sa Pa. Thiên nhiên trở thành nền cảnh để nhà văn khắc họa, tô đậm vẻ đẹp của con người. Câu 2 (2.0 điểm) A. Đề ra Tóm tắt truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long B. Hướng dẫn sơ lược Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pacủa nhà văn Nguyễn Thành Long được sáng tác năm 1970. Tác phẩm là kết quả của chuyến đi thực tế Lào Cai của tác giả. Truyệnđược in trong tập Giữa trong xanh, xuất bản năm 1972. 1
2. Truyện kể về anh thanh niên 27 tuổi, sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2.600m quanh năm chỉ có mây mù bao phủ. Công việc chính của anh là công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu. Trước những trách nhiệm đặc thù của công việc, anh luôn có cảm giác thèm gặp gỡ và trò chuyện với mọi người. Bởi vậy, anh đã dùng khúc cây chắn ngang đường mong được gặp và nói chuyện với khách qua đường. Trong một lần, anh có cơ hội được gặp gỡ, trò chuyện với một đoàn người lên Sa Pa, trong đó có một ông họa sỹ già và cô kỹ sư trẻ. Họ đã nhận lời mời vàghéthăm nơi anh ở. Nơi ở ngăn nắp, gọn gàng đã gây được cảm mến, ấn tượng tốt đẹp đối với ông họa sỹ. Anh đã tâm sự về cuộc sống, nghề nghiệp, về sở thích, đam mê công việc, đọc sách, nuôi gà, trồng hoa của mình. Cảm nhận được vẻ đẹp của anh thanh niên, ông họa sỹ có ý muốn vẽ một bức chân dung về anh. Nhưng anh đã từ chối và giới thiệu ông kỹ sư dưới vườn rau Sa Pa, hay anh đồng nghiệp chuyên nghiên cứu bản đồ sét, theo anh là đáng để vẽ hơn. Cô kỹ sư sau khi trò chuyện với anh đã nhận ra mối tình nhạt nhẽo của mình hồi ở thành phố và yên tâm nhận công tác ở lai châu. Sau ba mươi phút trò chuyện, họ chia tay. Anh thanh niên tiếp tục với công việc của mình. Trước khi tạm biệt, anh không quên biếu hai người một làn trứng gà và tặng cô gái một bó hoa. Câu 3 (2.0 điểm) A. Đề ra Phân tích ý nghĩa của tình huống truyện trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long B. Hướng dẫn sơ lược Là cây bút chuyên viết về truyện ngắn và ký, Nguyễn Thành Long đã để lại ấn tượng đẹp đẽ trong lòng người đọc với những trang viết giàu chất trữ tình. Lặng lẽ Sa Pa là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của nhà văn. Một trong những nét đặc sắc của tác phẩm chính là tác giả đã sáng tạo nên một tình huống nghệ thuật khá đơn giản và tự nhiên.Truyện kể về một cuộc gặp gỡ tình cờ giữa anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn với bác lái xe và hai người khách. Ý nghĩa của tình huống truyện: 2
3. Cuộc gặp gỡ tình cờ đã để lại cho các nhân vật ấn tượng tốt đẹp về anh thanh niên. Qua tình huống gặp gỡ, trò chuyện, chân dung nhân vật được hiện lên một cách trọn vẹn, đầy đủ. Thái độ với công việc, cách sắp xếp cuộc sống của anh thanh niên gợi mở bao điều suy nghĩ về con người, về lẽ sống bình dị mà vô cùng ý nghĩa, sâu sắc, có sức lan tỏa và gợi cảm hứng cho mọi người. Qua điểm nhìn của các nhân vật khác, nhất là từ điểm nhìn của người nghệ sỹ già, nhân vật chính hiện lên một cách thú vị, hấp dẫn mang vẻ đẹp lí tưởng. Bằng một nghệ thuật dẫn chuyện tinh tế, tự nhiên, tạo tình huống nghệ thuật hợp lí của tác giả Nguyễn Thành Long, các nhân vật xuất hiện một cách tự nhiên, chân thực, góp phần làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của tác phẩm: Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kỹ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước Câu4 (2.0 điểm) A. Đề ra Ý nghĩa nhan đềtruyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long B. Hướng dẫn sơ lược Lặng lẽ Sa Pa là một nhan đề giàu chất thơ, góp phần làm nổi bậtcảm hứng, chủ đề, tư tưởng của tác phẩm. - Nhan đề gợi lên một khung cảnh thiên nhiên êm đềm, thanh tĩnh của Sa Pa. - Trong không gian núi rừng Sa Pa thơ mộng, trữ tình có những con người lao động, cống hiến âm thầm, lặng lẽ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những con người như anh thanh niên, bác lái xe, ông họa sỹ già, cô kỹ sư trẻ, ông kỹ sư vườn rau, anh cán bộ nghiên cứu bản đồ sét mỗi người thầm lặng đóng góp, hi sinh tuổi trẻ và hạnh phúc cá nhân, cống hiến hết mình cho nghề nghiệp một cách miệt mài, thầm lặng. Ở họ, kết tinh “chất vàng mười” của những con người xây dựng đất nước trong thời kỳ miền Bắc mỗi người làm việc bằng hai để xây dựng chủ nghĩa xã hội và làm hậu phương vững chắc cho tiền tuyến miền Nam. Trong cái lặng lẽ của Sa Pa, có cái lặng lẽ của thiên nhiên, cái lặng lẽ của những việc làm, suy nghĩ âm thầm, có cuộc gặp gỡ bất chợt và chia tay lặng lẽ. Có cái dịu ngọt của hương hoa và tấm lòng của những người bạn quý mến nhau âm thầm, lặng lẽ. Tất cả tạo nên sự lắng đọng và lan tỏa chất trữ tình thương mến vấn vươn. Tên truyện tựa như một bài thơ tình dịu ngọt, vấn vân vương. 3
4. Câu5 (2.0 điểm) A. Đề ra “Và cô cũng thấy đấy, lúc nào tôi cũng có người trò chuyện. Nghĩa là có sách ấy mà. Mỗi người viết một vẻ”. B. Hướng dẫn sơ lược Câu nói trên xuất hiện trong cuộc trò chuyện của anh thanh niên và cô kỹ sư mới lên Lào Cai nhận công tác trong một lần gặp gỡ tình cờ. Không có người nói chuyện, anh thanh niên xem sách như là một người bạn. Sách là người bạn của con người nơi núi rừng heo hút chỉ có cỏ cây và mây gió. Sách trở thành “người trò chuyện” cùng anh để bớt đi cái vắng vẻ, cô đơn. Đọc sách trở thành một thói quen, một cách để anh thanh niên giao tiếp với thế giới bên ngoài. Mỗi người viết về một mảng đề tài, chủ đề và cách viết không giống nhau đã làm cho việc đọc thêm phần thú vị và anh thanh niên thêm gắn bó với công việc và mảnh đất này. Anh thanh niên quả là một con người hết sức đặc biệt, hấp dẫn! Hình tượng nhân vật đã trở thành một biểu tượng của thế hệ trẻ Việt Nam những năm tháng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc nước ta những năm sáu mươi của thế kỷ 20. Anh thanh niên không chỉ say mê công việc mà còn là một người ham mê đọc sách, có những nhận xét tinh tế về sách. Câu6 (2.0 điểm) A. Đề ra Em có nhận xét gì về hệ thống nhân vật của truyện Lặng lẽ Sa Pa? B. Hướng dẫn sơ lược Các nhân vật không có tên riêng mà chỉ được gọi tên qua đặc điểm giới tính, nghề nghiệp, tuổi tác (anh thanh niên, bác lái xe, ông họa sỹ già, cô kỹ sư trẻ, ông kỹ sư vườn rau, anh cán bộ ). Nhân vật chính là anh thanh niên, hiện lên như một bức chân dung (tính cách chưa hoàn chỉnh, hầu như không có cá tính). Các nhân vật phụ (xuất hiện trực tiếp hoặc gián tiếp) có vai trò làm nổi bật phẩm chất của nhân vật chính. Hệ thống nhân vật được xây dựng theo một dụng ý nghệ thuật: Họ là những người vô danh (không có tên riêng), đa dạng về lứa tuổi, khác nhau về giới tính và nghề nghiệp, ở nhiều nơi trên đất nước và đang ngày đêm lặng lẽ, say mê trong công 4
5. việc để cống hiến cho đất nước. Điều đó làm tăng thêm tính khái quát của tác phẩm. Đúng như nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã viết: Có biết bao người con gái, con trai Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi Họ đã sống và chết Giản dị và bình tâm Không ai nhớ mặt đặt tên Nhưng họ đã làm ra Đất Nước (Mặt đường khát vọng – Nguyễn Khoa Điềm) Câu7 (5.0 điểm) A. Đề ra Viết một bài văn bàn về ý kiến sau: “Những điều suy nghĩ đúng đắn bao giờ cũng có những vang âm, khơi gợi bao điều suy nghĩ khác trong óc người khác, có sẵn mà chưa rõ hay chưa được đúng”. (Nguyễn Thành Long - Lặng lẽ Sa Pa - Ngữ văn 9, tập 1) B. Hướng dẫn sơ lược - Xuất xứ: + Dòng suy nghĩ trên là của nhân vật người kể chuyện trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long. Người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn và suy nghĩ của ông họa sỹ để quan sát, miêu tả từ cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính của truyện. +Dòng suy nghĩ ấy xuất hiện sau cuộc trò chuyện giữa cô kỹ sư và bác họa sỹ với anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh núi Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét so với mặt biển. - Dòng suy nghĩ của nhân vật gắn với chủ đề, tư tưởng, cảm hứng của tác phẩm:Cảm hứng chủ đạo của tác phẩm là ngợi ca những con người lao động lặng lẽ, say mê cống hiến cho đất nước, lan tỏa những giá trị đẹp đẽ, truyền cảm hứng tích cực đến mọi người về một lí tưởng sống cao đẹp.Sau cuộc chuyện trò, người kể chuyện nhận ra: Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kỹ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước 5
6. - Giải thích: “Những điều suy nghĩ đúng đắn” được hiểu là những suy nghĩ hướng con người đến nhận thức, tình cảm và hành động đúng, về điều tốt đẹp, có ý nghĩa tích cực, giàu tính nhân văn. Ông họa sỹ già, cô kỹ sư trẻ đã có thêm những tình cảm, nhận thức về nghề nghiệp và sự lựa chọn của bản thân sau khi gặp anh thanh niên và nghe anh kể chuyện về công việc, cuộc sống cá nhân cũng như những con người đang ngày đêm gắn bó, lao động, hi sinh, cống hiến âm thầm ở mảnh đất này. Qua dòng suy nghĩ của nhân vật, người đọc thấy được sức mạnh của những điều suy nghĩ đúng đắn trong việc tạo nên những những vang âm tốt đẹp cho đời. Và khơi gợi ở người khác bao điều suy nghĩ mới, nhận thức mới. - Phân tích, bình luận: Dòng chia sẻ trên là những chiêm nghiệm có tính triết lí về cuộc đời, về lao động nghệ thuật của ông họa sỹ khi tiếp xúc, trò chuyện với anh thanh niên. Sự lựa chọn cách sống, làm việc, cống hiến của anh thanh niên đã truyền thêm nguồn năng lượng tích cực đến mọi người. Cảm hứng sáng tạo phát khởi, vị họa sỹ muốn vẽ “chân dung” về anh - một con người đặc biệt - hình mẫu của thanh niên Việt Nam cống hiến, xây dựng đất nước những năm sáu mươi của thế kỷ XX. Qua ý kiến, người kể chuyện thể hiện sự trân trọng, quý mến trước vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, lý tưởng sống của anh thanh niên. Từ câu chuyện về một người, dòng suy nghĩ của nhân vật kể chuyện đã nêu lên được một nhận thức đúng đắn về một chân lí sống: Sống đẹp sẽ tạo được sức lan tỏa đẹp đẽ. Nghệ thuật có cơ sở từ thực tại cuộc sống. Chính chất thơ của đời sống tiếp sức cho cảm hứng sáng tạo. Và con người là tâm điểm trong vòng tròn đồng tâm giữa cuộc đời và nghệ thuật. Tấm gương sống của anh thanh niên giúp cho mọi người tự soi lại mình, nhận thức lại những gì mình đã trải nghiệm, đã lựa chọn. Dòng chia sẻ trên nhấn mạnh ý nghĩa tốt đẹp của những điều suy nghĩ đúng đắn, tác dụng của nó là tạo được sự lan tỏa tích cực, khơi gợi cho người khác suy nghĩ, điều chỉnh nhận thức và hành vi của bản thân. Bàn bạc, mở rộng: Nhân vật ông họa sỹ lựa chọn chuyến đi Sa Pa đúng vào dịp ông sắp nghỉ hưu. Họa sỹ tâm sự: “Tuần lễ này, ở nhà, anh em định làm tiệc tiễn tôi về hưu. Tôi xin anh em hoãn bữa tiệc đến cuối tuần sau. Đợi tôi đi chuyến “thực tế” này về đã”. Ông chia sẻ: “Đối với một nghệ sĩ, trong cuộc đời có hai hồi thích nhất, đó là hồi mình còn trẻ và hồi này của tôi. Mình có thể năng nổ đi, vẽ, như thời thanh niên. Mình có thêm sự chín chắn hồi ấy mình chưa có. Không bi quan, không ảo tưởng, tôi cho tôi cũng còn được mười năm sống nữa. Phải vẽ được cái gì suốt đời mình thích, cô nhỉ?”.Mặc dù 6
7. đã được nghỉ hưu, ông vẫn tâm niệm là mình sẽ “Phải vẽ được cái gì suốt đời mình thích”. Cuộc gặp gỡ tình cờ với anh thanh niên đã mang đến cho người nghệ sỹ già những rung cảm rất đặc biệt: “Và tại sao họa sĩ cảm giác mình bối rối? Vì nhác thấy người con gái nhỏ nhẻ, e lệ, đứng giữa các luống dơn, không cần hái hoa nữa, ôm nguyên bó hoa trong tay, lắng tai nghe? Vì họa sĩ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết, ôi, một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác, một nét mới đủ là giá trị một chuyến đi dài”. Với người họa sỹ, cuộc trò chuyện và gặp gỡ tình cờ này không chỉ khơi nguồn cảm hứng sáng tạo mà còn gợi cho nhân vật những trải nghiệm, triết lí về nghề và về cuộc đời. Ông đã “bắt gặp” được điều mà bấy lâu nay ông kiếm tìm để được sáng tạo bằng niềm hạnh phúc rất đời.Và ông hứa với chàng thanh niên: “Ta thỏa thuận thế này. Chuyện dưới xuôi, mười ngày nữa trở lại đây, tôi sẽ kể anh nghe. Tôi sẽ trở lại, danh dự đấy”. Cơ duyên đã đưa ông họa sỹ gặp được chân dung tuyệt đẹp và cũng đầy thách đố đố: “Người họa sĩ già vừa nói chuyện, tay vừa bất giác hí hoáy vào cuốn sổ tì lên đầu gối. Hơn bao nhiêu người khác, ông biết rất rõ sự bất lực của nghệ thuật, của hội họa trong cuộc hành trình vĩ đại là cuộc đời. Ông thấy ngòi bút của ông bất lực trên từng chặng đường đi nhỏ của ông, nhưng nó như là một quả tim nữa của ông, hay chính là quả tim cũ được “đề cao” lên, do đó mà ông khao khát, mà ông yêu thêm cuộc sống. Thế nhưng, đối với chính nhà họa sĩ, vẽ bao giờ cũng là một việc khó, nặng nhọc, gian nan. Làm một bức chân dung, phác họa như ông làm đây, hay rồi vẽ dầu, làm thế nào làm hiện lên được mẫu người ấy? Cho người xem hiểu được anh ta, mà không phải hiểu như một ngôi sao xa? Và làm thế nào đặt được chính tấm lòng của nhà họa sĩ vào giữa bức tranh đó? Chao ôi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hoàn thành được sáng tác còn là một chặng đường dài. Mặc dù vậy, ông đã chấp nhận sự thử thách.” Vẻ đẹp tâm hồn, lí tưởng sống của anh thanh niên chính là một vẻ đẹp khuất lấp giữa mây núi Sa Pa. Ông họa sỹ đã đi gần hết chặng đường công nghiệp của mình nhưng đối với con đường nghệ thuật, gặp gỡ “chân dung” đặc biệt này quả là “một cơ hội hạn hữu” và con đường sáng tác của nhà nghệ sỹ vẫn “còn là một chặng đường dài”. Với ông, mặc dù nhà nước đã cho an trí nhưng với nghệ thuật ông lại có một cuộc hành trình mới – hành trình sáng tạo, kiếm tìm để “đặt được chính tấm lòng của nhà họa sĩ vào giữa bức tranh” . Như vậy, tìm được đề tài, tìm được nguồn cảm hứng cũng là một cái duyên của người nghệ sỹ. Cái đẹp bắt nguồn từ lao động. Cuộc sống chính là mảnh vườn đầy hoa 7
8. thơm cho nghệ thuật chứ không ở đâu khác. Cuộc sống gợi hứng cho nghệ thuật, và đến lượt mình nghệ thuật tô đẹp thêm cuộc đời. Và Lặng lẽ Sa Pa cũng là một tác phẩm nghệ thuật đẹp mà nhà văn Nguyễn Thành Long đã dâng cho đời. Đối với cô kỹ sư trẻ, cuộc gặp gỡ dù rất ngắn ngủi này cũng đã mang đến cho cô bao điều: “Những điều cô cùng nghe, cộng với những điều cô khám phá thấy trên hai trang sách hay đang đọc dở của người con trai làm cô bàng hoàng. Có phải cái ánh sáng trong quyển sách rọi sang, làm cho cô hiểu thêm cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của người thanh niên, về cái thế giới những con người như anh mà anh kể, và về con đường cô đang đi tới? Có phải cái cảm giác bàng hoàng, đáng lẽ cô phải biết khi cô yêu, bây giờ cô mới biết, giúp cô đánh giá đúng hơn mối tình nhạt nhẽo mà cô đã bỏ, và yên tâm hơn về quyết định của mình? Một ấn tượng hàm ơn khó tả dạt lên trong lòng cô gái. Không phải chỉ vì bó hoa rất to sẽ đi theo cô trong chuyến đi thứ nhất ra đời. Mà vì một bó hoa nào khác nữa, bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô. Và vì một cái gì đó nữa mà lúc này cô chưa kịp nghĩ kĩ”. Cái đẹp khơi gợi lòng tốt, sự đẹp đẽ. Cái đẹp có khả năng thanh lọc, cảm hóa con người. Cái đẹp khuất lấp bao giờ cũng có sức hút mãnh liệt để trái tim tìm đến trái tim. Để tình yêu cuộc đời, tình yêu nghệ thuật tỏa nắng. Nguyễn Thành Long đã cho ta cảm nhận rất riêng nhưng cũng thật gần gũi về cái đẹp và sự lan tỏa của nó đối với hành trình đi tìm kiếm chính mình, tìm kiếm lẽ sống của cuộc đời âm thầm và lặng lẽ như một Lặng lẽ Sa Pa /. Câu 8 (5.0 điểm) A. Đề ra Cảm nhận về nhân vật ông họa sỹ trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long B. Hướng dẫn sơ lược Ông họa sỹ không phải là nhân vật chính của thiên truyện nhưng đây là kiểu nhân vật khá đặc biệt của tác phẩm cũng như thế giới nhân vật trong truyện Nguyễn Thành Long. Có thể nói, người họa sỹ là kiểu nhân vật mang quan điểm trần thuật của nhà văn. Người kể chuyện đã nhập vào cái nhìn, kể theo điểm nhìn của nhân vật để miêu tả thiên nhiên, nhân vật và nêu những bình luận có tính khái quát về về nhân sinh và lao động nghệ thuật. Điểm nhìn trần thuật qua cái nhìn của người nghệ sỹ nên hình ảnh, nhân vật, câu chuyện hiện lên rất nét, chân thực, tinh tế và sinh động. Chất trữ tình và chất hội họa quyện vào nhau tạo nên chất thơ cho thiên truyện. 8
9. Xuất hiện từ đầu tác phẩm, ông họa sỹ là người say mê công việc, là một nghệ sỹ chân chính, nghiêm túc, suốt đời đi tìm cái đẹp : Hơn bao nhiêu người khác, ông biết rõ sự bất lực của nghệ thuật, của hội họa trong cuộc hành trình vĩ đại của cuộc đời Đối với chính nhà họa sỹ, vẽ bao giờ cũng là một việc khó, nặng nhọc, gian nan”. Khi gặp anh thanh niên, vị họa sỹ đã xúc động và bối rối: “Vị họa sỹ đã bắt gặp một điều thật ra ông vẫn ao ước được biết. Ôi! Một nét thôi cũng đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác”. Trước chàng trai trẻ đáng yêu, người nghệ sỹ bỗng thấy như “nhọc quá” vì những điều mọi người nghĩ về anh. Qua cuộc trò chuyện với anh thanh niên, vị họa sỹ già chấp nhận cầm cọ để phác thảo bức chân dung đặc biệt, ông tự xác định đây là một thử thách đối với người làm nghề từng trải và chân chính như ông. Qua những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật về nhân vật chính cũng như về nghề nghiệp, người đọc dễ hình dung hơn về “chân dung” anh thanh niên cũng như chân dung nhân vật ông họa sỹ. Trong một lần chia sẻ về chuyện nghề, nhà văn đã từng tâm sự: “Người họa sỹ này cũng tương tự như vai nhà báo trong Buổi sáng Điện Biên, hoặc một nhà báo khác trong Sớm mai nào xế chiều nào không chỉ là loại nhân vật dẫn truyện, mà còn là hình ảnh tốt đẹp của một loại người khác, những người làm nghề sáng tạo. Nét đặc biệt của các nhân vật này: họ đều hay đi, say đi, thích xem xét công việc mọi người đang làm. Tâm hồn ở họ rộng mở và họ biết chan hòa vào xung quanh, chia sẻ vui buồn cùng mọi người. Và đặc biệt dưới cái bề ngoài lặng lẽ, họ thích đơn độc trong những suy nghĩ về mình và về người xung quanh. Không còn ở lứa tuổi thanh niên nữa, nhưng tâm hồn mỗi người trẻ trung tươi tắn” (Dẫn theo Vương Trí Nhàn). Từ điểm nhìn của người nghệ sỹ, chân dung nhân vật anh thanh niên thêm sáng đẹp, và tác phẩm thêm chiều sâu tư tưởng, vượt qua số phận của những tác phẩm viết về người thật việc thật với nhiệm vụ tuyên truyền, minh họa của một thời để Lặng lẽ Sa Pa vượt qua được sự khắc nghiệt của thời gian và tầm đón đợi của độc giả. Có thể nói, nhân vật ông họa sỹ đã góp giúp tác phẩm thêm giàu chất thơ và nâng cao tư tưởng cho một chủ đề vốn khá quen thuộc của văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975, giai đoạn văn học mà cảm hứng chủ đạo là cảm hứng ngợi ca và nhân vật chính thường là nhân vật tiêu biểu cho giai cấp, thành phần ưu tú trong xã hội mới! Câu9 (5.0 điểm) A. Đề ra 9
10. Chân dung nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long B. Hướng dẫn sơ lược Anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa của nhà văn Nguyễn Thành Long là một nhân vật khá đặc biệt -một hình mẫu nhân vật thường gặp của văn học Việt Nam giai đoạn 1945-1975. Chân dung nhân vật hiện lên đầy đặn, trọn vẹn qua cái nhìn đầy cảm mến của hình tượng người kể chuyện cũng như các nhân vật khác trong truyện, nhất là qua cái nhìn của người họa sỹ già. * Một người yêu nghề, có tinh thần trách nhiệm trong công việc - Một người yêu nghề, dám chấp nhận hi sinh + Chấp nhận sống và làm việc trong một hoàn cảnh, môi trường đặc biệt: Trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, quanh năm chỉ có cỏ cây và mây mù lạnh lẽo. + Coi công việc như một người bạn “Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được?...Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi, cháu buồn chết mất”. + Tìm thấy ý nghĩa trong công việc: “báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu”. + Tự hào và hạnh phúc vì công việc của anh còn giúp cho quân ta chiến đấu: Phát hiện đám mây khô giúp không quân ta hạ máy bay Mỹ. - Có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc + Làm việc một mình trên núi cao, anh luôn tự giác, tận tụy trong công việc: Mỗi ngày đều bốn lượt đi ốp để báo về nhà, không quản những đêm mưu tuyết... + Tác phong làm việc khoa học, nghiêm túc, đúng giờ và chính xác đến từng phút + Luôn hoàn thành xuất sắc công việc của mình  Hiện thân cho những người lao động mới trong công cuộc lao động, xây dựng và bảo vệ đất nước. * Là người có tinh thần lạc quan và yêu tha thiết cuộc sống - Tạo niềm vui từ công việc, cuộc sống: trồng hoa, nuôi gà, nuôi ong... - Đọc sách để mở mang kiến thức và tìm niềm vui. 10
11. Trong sinh hoạt, gọn gàng, ngăn nắp: ở một mình trong căn nhà ba gian nhưng sạch sẽ, ngăn nắp khiến ông họa sỹ ngạc nhiên, trầm trồ.  Tinh thần lạc quan giúp anh vượt lên hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn và tìm được niềm vui, ý nghĩa của cuộc sống. * Là người chân thành, cởi mở, hiếu khách - Gặp được người qua đường, anh mừng quýnh: “anh chạy vụt đi, cũng tất tả như khi đến”, “nói to những điều đáng lẽ người ta chỉ nghĩ”... - Là người thân thiện, cởi mở với những người mới gặp lần đầu: Niềm nở tiếp đón, tặng quà... - Trân trọng từng giây phút được tiếp chuyện, gặp gỡ. - Quan tâm, sẻ chia: Tự tìm củ tam thất làm quà chữa bệnh cho vợ bác lái xe.  Anh trở thành biểu tượng cho thế hệ trẻ nơi mảnh đất Sa Pa đang hiến dâng tuổi thanh xuân cho Tổ quốc. * Là người khiêm tốn Công việc của anh góp phần phục vụ sản xuất và chiến đấu. Nhưng anh tự xem những đóng góp của mình còn nhỏ bé so với công lao của những người khác. Khi bác họa sỹ muốn vẽ chân dung, anh đã từ chối và đề nghị vẽ người khác. * Là biểu tượng của thế hệ trẻ Việt Nam lao động, cống hiến cho quê hương, đất nước những năm sáu mươi của thế kỷ 20 – thế kỷ của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của Nhân dân ta. Chân dung người thanh niên hiện lên chân thực, sinh động, đẹp đẽ. Cùng với nhân vật anh thanh niên, các nhân vật khác trong truyện góp phần khắc họa phẩm chất tốt đẹp của con người thời đại “ra ngõ gặp anh hùng”, những con người mang “chất vàng mười Tây Bắc” làm cho chủ đề và tư tưởng của tác phẩm được mở rộng, hình tượng mang ý nghĩa khái quát cao./. 11