Đề thi thử đại học lần thứ 3 môn Ngữ văn - Trường THPT Hương Khê (Có đáp án)

Nội dung text: Đề thi thử đại học lần thứ 3 môn Ngữ văn - Trường THPT Hương Khê (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ TĨNH TRƯỜNG THPT HƯƠNG KHÊ ĐỀ THI THỬ ĐẠI HỌC LẦN III MÔN THI: NGỮ VĂN Thời gian làm bài:180 phút A. Phần chung cho tất cả thí sinh Câu 1 (2 điểm) Chi tiết người đàn bà (trong truyện Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu) mếu máo gọi tên Phác, ôm lấy con, vái con, còn cậu bé “lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt” gợi cho anh/chị cảm nghĩ gì? Câu 2 (3 điểm) Anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 từ) bàn về ý nghĩa của sự thấu hiểu và sẻ chia. B. Phần riêng (Thí sinh chỉ chọn câu 3.a hoặc 3.b để làm bài) Câu 3 a (5 điểm) Cảm nhận của anh/chị về hai đoạn văn sau: ( ) Tiếng trống thu không trên cái chòi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều. Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời. Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào. Trong cửa hàng hơi tối, muỗi đã bắt đầu vo ve. Liên ngồi yên lặng bên mấy quả thuốc sơn đen; đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buổi chiều quê thấm thía vào tâm hồn ngây thơ của chị; Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn. ( ) (Ngữ văn 11, tập Một, Trang 95, Nhà xuất bản Giáo Dục, 2007) ( ) Thầy thơ lại rút chiếc hèo hoa ở giá gươm, phe phẩy roi, đi xuống phía trại giam tối om. Nơi góc chiếc án thư cũ đã nhợt màu vàng son, một cây đèn đế leo lét rọi vào một khuôn mặt nghĩ ngợi. Ngục quan băn khoăn ngồi bóp thái dương. Tiếng trống thành phủ gần đấy đã bắt đầu thu không. Trên bốn chòi canh, ngục tốt cũng bắt đầu điểm vào cái quạnh quẽ của trời tối mịt, những tiếng kiểng và mõ đều đặn thưa thớt. Lướt qua cái thăm thẳm của nội cỏ đẫm sương, vẳng từ một làng xa đưa lại mấy tiếng chó sủa ma. Trong khung cửa có nhiều con song kẻ những nét đen thẳng lên nền trời lốm đốm tinh tú, một ngôi sao Hôm nhấp nháy như muốn tụt xuống phía chân giời không định. Tiếng dội chó sủa ma, tiếng trống thành phủ, tiếng kiểng mõ canh nổi lên nhiều nhiều. Bấy nhiêu thanh âm phức tạp bay cao lần lên khỏi mặt đất tối, nâng đỡ lấy một ngôi sao chính vị muốn từ biệt vũ trụ.( ) (Ngữ văn 11, tập Một,Trang 109, Nhà xuất bản Giáo Dục, 2007) Câu 3 b (5 điểm) Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp hình tượng nhân vật trữ tình trong hai bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu và Từ ấy của Tố Hữu.
2. HƯỚNG DẪN CHẤM THI THỬ LẦN III Câu Ý Nội dung Điểm Câu Đề nhằm mục đích kiểm tra năng lực đọc hiểu chi tiết nghệ thuật của tác 2 điểm 1 phẩm Giới thiệu tác giả, tác phẩm và sự kiện dẫn đến chi tiết trên. 0,25 - Học sinh cảm nhận chi tiết trên cần đặt nó trong hoàn cảnh của câu chuyện. 0,25 Cụ thể là: Người đàn bà hàng chài vì không muốn đứa con trai chứng kiến cảnh bạo lực gia đình nên đã tìm cách gửi con về ông bà ngoại. Nhưng vì thương mẹ, thằng bé Phác nhận thức được nếu nó thường xuyên có mặt thì mẹ sẽ bớt đi những trận bạo hành của người cha. Cho nên dù sống với ông bà có đỡ khổ hơn thì thằng bé vẫn tìm cách bỏ trốn để về sống với mẹ. - So với thái độ câm lặng nhẫn nhục lúc bị chồng hành hạ thì hành động của 0,5 người đàn bà với đứa con trai gây cảm giác bất ngờ đến ngỡ ngàng cho người đọc. Chi tiết làm hé lộ chiều sâu nội tâm nhân vật. Người mẹ lúng túng, đau đớn, hoảng sợ và bất lực chắp tay “vái lấy vái để” đứa con mình. Điều làm người mẹ sợ nhất là đứa con trai có ngoại hình giống ông chồng nhất và mụ yêu thương nhất đã trở thành một phiên bản của người cha bạo lực. Dù người mẹ đã tìm mọi cách để tránh sự tổn thương tâm hồn của các con thơ nhưng như một nhân quả mang tính bi kịch đã xẩy ra. - Bé Phác muốn bảo vệ mẹ nhưng không ngờ lại làm mẹ khổ sở, khó xử hơn 0,5 nên cậu chỉ biết an ủi mẹ bằng những cử chỉ cảm động. Cậu bé thương xót mẹ nhưng nhỏ bé, bất lực. - Tình mẫu tử làm người đọc cảm động, đồng thời khơi dậy trong ta sự phẫn 0,5 nộ trước tình trạng những con người nhỏ bé, yếu đuối bị biến thành nạn nhân của khổ nghèo, nạn bạo hành và thói vũ phu. Chi tiết còn mang đến cho người đọc những trải nghiệm và suy tư lo lắng về những vấn đề đặt ra của cuộc sống nhân sinh: tấn bi kịch thương tâm xẩy ra trong cuộc sống thường ngày mà nguyên nhân nằm ở nhiều phía: sự khổ nghèo, túng quẩn, môi trường phi nhân tính, hậu quả của chiến tranh...đang gây nên những vết thương không dễ lành gia. Qua đây người đọc thấy được tài quan sát và lựa chọn chi tiết tiêu biểu cũng như tấm lòng nhân ái của nhà văn trước số phận con người. Câu Thí sinh cần làm nổi bật các ý cơ bản sau 3 điểm 2 Giải thích các khái niệm cơ bản: 0,5 điểm Thấu hiểu: Hiểu một cách sâu sắc, tường tận. Thấu hiểu người khác là hiểu được tình cảm, triển vọng của người khác và để tâm đến mối quan tâm của họ. Chia sẻ: Cùng chia với nhau để cùng hưởng hoặc cùng chịu. Chia sẻ về vật chất, tình cảm, trách nhiệm với nhau.
3. Bình luận ý nghĩa của sự thấu hiểu và sẻ chia: - Trong cuộc sống rất cần tới sự thấu hiểu và sẻ chia. Chỉ có thấu hiểu một 0,5 cách sâu sắc tường tận mới cảm thông, đồng tình và có hành vi ứng xử đúng mực, hành động mới đạt hiệu quả. - Thấu hiểu cần đi liền với chia sẻ. Thấu hiểu là sự biểu hiện của nhận thức 0,5 và tình cảm còn chia sẻ là hành động cụ thể, việc làm hướng tới giúp đỡ người khác về các phương diện như chia sẻ vật chất, chia sẻ tình cảm, trách nhiệm. Muốn chia sẻ có hiệu quả cần phải thấu hiểu đối tượng, vấn đề cần chia sẻ. Ngược lại, nếu không hiểu biết thấu đáo về đối tượng nhưng vẫn chia sẻ thì dễ bị kẻ xấu lợi dụng dẫn tới những hậu quả xấu. Cho nên thấu hiểu và chia sẻ có mối quan hệ mật thiết, biện chứng. - Mỗi cá nhân biết thấu hiểu và chia sẻ cho người khác sẽ được mọi người 05, ghi nhận, kính trọng. Góp phần xây dựng tinh thần cộng đồng và phát huy truyền thống đạo lí ứng xử tốt đẹp của dân tộc. - Lên án những người thiếu tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, xã hội và 0,5 đất nước, sống ích kỉ, vụ lợi, vô cảm trước khó khăn, nỗi đau của người khác, của đất nước. - Để thấu hiểu và sẻ chia có hiệu quả, mỗi cá nhân phải không ngừng tu 0,5 dường về nhân cách, nổ lực học hỏi và trau dồi bản lĩnh để sẵn sàng đóng góp, chia sẻ trách nhiệm với mọi người, với đất nước và nhân loại. Thế hệ trẻ cần thấm nhuần lời bài bát: “Đừng hỏi Tổ quốc đã làm gì cho ta mà cần hỏi ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”. Câu Đây là kiểu bài so sánh văn học cho nên thí sinh trong quá trình bài làm 5 điểm 3a phải biết vận dụng nhiều thao tác lập luận trong đó chú trọng thao tác lập luận so sánh. - Giới thiệu khái quát về hai tác giả, tác phẩm và vị trí, xuất xứ xủa hai trích 0,5 đoạn. điểm (Thí sinh có nhiều cách mở bài nhưng phải giới thiệu khái quát được vấn đề từ những điểm chung) Cảm nhận đoạn văn trích từ truyện Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch 1,5 Lam. điểm - Đoạn văn được trích từ những câu văn đầu tiên của văn bản truyện ngắn Hai đứa trẻ của nhà văn Thạch Lam. - Miêu tả không gian buổi chiều quê của một huyện nhỏ, Thạch Lam mở đầu bằng âm thanh của tiếng trống thu không trên chòi canh. Thời khắc cuối ngày được cất lên từ những thanh âm quen thuộc gợi không khí cổ xưa của làng quê Việt Nam những năm đầu thế kỉ XX. - Nghệ thuật nhân hóa và nghệ thuật miêu tả cảm giác đã tạo nên nét sinh động cho bức tranh buổi chiều buồn lặng nhưng giàu chất thơ. Nghệ thuật tương phản về màu sắc cũng đã tạo nên một cuộc tranh chấp sinh động giữa
4. ánh sáng và bóng tối làm điểm nhìn thu hẹp dần từ cao xuống thấp, từ xa đến gần. - Câu văn của Thạch Lam rất giàu nhạc tính, thẫm đẫm chất thơ như chính không khí buổi chiều quê yên ả, thanh bình: “Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào”. Nhà văn kết hợp giữa tả và gợi. - Qua âm thanh, ánh sáng của buổi hoàng hôn quen thuộc, người đọc còn cảm nhận được những rung động mơ hồ, tế vi, đầy ắp cảm giác của tâm hồn bé Liên. Trong cái bình lặng và thấm buồn của cảnh chiều quê, người đọc như nghe được tiếng reo thầm, sự chờ đợi của Liên về khoảnh khắc của ngày tàn. Và sự chờ đợi một điều gì quá đỗi thân thuộc của phố huyện đã làm cho tâm hồn Liên nhạy cảm hơn, trông đợi nhiều hơn. - Lòng cô bé “buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn” góp thêm chất thơ bình dị trong văn Thạch Lam. Cùng với các hình ảnh quen thuộc, nhịp điệu câu văn nhẹ nhàng, hệ thống từ láy xuất hiện tương đối nhiều ở đoạn văn cũng đã góp phần tạo nên chất trữ tình cho văn phong Thạch Lam. Các từ láy như “êm ả”, “văng vẳng”, “vo ve”, “thấm thía”, “man mác” đã tạo nên một thế giới đầy ắp cảm giác, tràn ngập giác quan nhạy cảm của nhân vật. - Thạch Lam đã lựa chọn điểm nhìn trần thuật qua cái nhìn và sự cảm nhận của một cô bé mới lớn tầm hồn rất đỗi trong trẻo và nhạy cảm cho nên cảnh vật buổi hoàng hôn vừa gần gũi, thân thuộc vừa sinh động đẹp đẽ. Trong đó nổi lên âm điệu và tâm trạng buồn một nỗi buồn thấm thía, man mác của con người trước giờ khắc của ngày tàn đã làm nên sức hấp dẫn đặc biệt cho thiên truyện. - Miêu tả sinh động diễn biển của thời khắc cuối ngày và những rung động tinh tế của tâm hồn nhân vật, Thạch Lam thực sự có biệt tài đi sâu khám phá thế giới cảm giác, thế giới nội tâm của con người. Đây đồng thời cũng là chiều sâu của cái nhìn đồng cảm, nâng niu, trân trọng yêu thương cuộc sống và con người của nhà văn. Cảm nhận đoạn văn trích từ truyện Chữ người tử tù của nhà văn 1,5 Nguyễn Tuân điểm - Đoạn văn được trích từ phần đầu của thiên truyện Chữ người tử tù. Trong tác phẩm, phần mở đầu miêu tả quang cảnh buổi chiều của trại giam trước khi đón đoàn tử tù và diễn biến tâm trạng của viên quản ngục khi được biết trong nhóm tử tù có một nhân vật mà ông đã vô cùng ngưỡng mộ. - Miêu tả không khí, cảnh vật nơi trại giam trước khoảnh khắc của ngày tàn, nhà văn Nguyễn Tuân đã dựng lên một không khí đặc biệt cho sự xuất hiện của một đấng tài hoa, một nghệ sỹ - thủ lĩnh thất thế nhưng vẫn hiên ngang. - Những băn khoăn, nghĩ ngợi của quản ngục cho ta thấy người tù sắp xuất hiện phải là con người vô cùng đặc biệt. Tác giả thực sự rất có dụng ý trong miêu tả không gian trại giam với những hình ảnh giàu chất tạo hình và những diễn biến tâm lí phức tạp của quản ngục: “Nơi góc chiếc án thư cũ đã nhợt màu vàng son, một cây đèn đế leo lét rọi vào một khuôn mặt nghĩ ngợi”. - Miêu tả khung cảnh trại giam buổi hoàng hôn, Nguyễn Tuân cũng bắt đầu
5. bằng âm thanh tiếng trống cũng rất gợi cảm, tiếng chó sủa ma đầy chất ma mị. Hình ảnh tương phản cũng được khắc họa làm tô đậm sự tương phản giữa không gian trại giam và bầu trời đêm, nơi có “một ngôi sao Hôm nhấp nháy như muốn tụt xuống phía chân giời không định”. Hệ thống từ láy dày đặc: “phe phẩy”, “leo lét”, “nghĩ ngợi”, “băn khoăn”, “quạnh quẽ”, “thưa thớt”, “thăm thẳm”, “lốm đốm”, “nhấp nháy”, “nhiều nhiều” có khả năng tạo hình và tạo tính nhạc cho câu văn rất cao. - Ở đoạn văn này, chất tạo hình của hội họa và cái nhìn điện ảnh đã phát huy hiệu trong việc tả cảnh, dựng không khí và nhất là nghệ thuật phục bút đã đạt đến hiệu ứng tối đa chuẩn bị cho sự xuất hiện của nhân vật chính cũng là một ngôi sao Hôm chính vị. - Những câu văn đầy ắp âm thanh: “Tiếng dội chó sủa ma, tiếng trống thành phủ, tiếng kiểng mõ canh nổi lên nhiều nhiều. Bấy nhiêu thanh âm phức tạp bay cao lần lên khỏi mặt đất tối, nâng đỡ lấy một ngôi sao hôm chính vị muốn từ biệt vũ trụ”, đã tạo dựng nên một không khí đặc biệt, một cuộc tranh chấp quyết liệt giữa bóng tối và ánh sáng, giữa sự sống và cái chết. Lối phục bút và nghệ thuật vẽ mây nẩy trăng, tả khách hình chủ đã góp phần tạo nên tính hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm. So sánh nét tương đồng, khác biệt - Tương đồng: 0,5 Hai đoạn văn trong hai thiên truyện đều miêu tả khung cảnh buổi hoàng hôn điểm với những thanh âm và màu sắc vô cùng ấn tượng, gợi nét không khí cổ xưa. Ngôn ngữ nghệ thuật điêu luyện, tinh tế. Thể hiện biệt tài quan sát và miêu tả của người nghệ sĩ. Hai đoạn văn thể hiện rất rõ năng lực ngôn ngữ tiếng Việt nghệ thuật tài hoa của hai cây bút văn xuôi hiện đại viết theo khuynh hướng lãng mạn rất rõ. - Khác biệt Đoạn văn Thạch Lam giàu chất trữ tình, ngôn ngữ gợi cảm, câu văn giàu nhạc tính. Thể hiện tâm hồn tinh tế nhạy cảm trước vẻ đẹp bình dị của cuộc sống, một vẻ đẹp đi liền với nỗi buồn man mác của cô bé mới lớn trước cái giờ khắc của ngày tàn nơi phố huyện nghèo. Đoạn văn Nguyễn Tuân giàu chất tạo hình. Ngôn ngữ và màu sắc đậm chất hội họa. Câu văn linh hoạt, co duỗi nhịp nhàng. Hệ thống từ ngữ giàu sắc thái cổ xưa đã tái hiện được một cách chân thực vẻ đẹp vang bóng một thời. Lí giải sự khác biệt 0,5 điểm Do phong cách nghệ thuật, cá tính sáng tạo khác nhau và nhất là chủ đề, nhiệm vụ nghệ thuật của từng tác phẩm khác nhau nên hai đoạn văn có cách miêu tả khác nhau. Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu: 0,5 Hai đoạn văn cho thấy sự thức tỉnh sâu sắc của cái tôi sáng tạo của người điểm nghệ sĩ và vẻ đẹp tinh tế, trong sáng và hàm súc của ngôn ngữ tiếng Việt cũng như tình yêu thiên nhiên, đất nước con người và tình yêu tiếng Việt của
6. Thạch Lam và Nguyễn Tuân, những cây bút văn xuôi xuất sắc của nền văn học hiện đại Việt Nam. Câu Đây là kiểu bài so sánh văn học cho nên thí sinh trong quá trình bài làm 5 điểm 3b phải biết vận dụng nhiều thao tác lập luận trong đó chú trọng thao tác lập luận so sánh. Giới thiệu khái quát về hai tác giả, tác phẩm và vị trí, xuất xứ xủa hai trích 0,5 đoạn. điểm (Thí sinh có nhiều cách mở bài nhưng phải giới thiệu khái quát được vấn đề từ những điểm chung) Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Vội vàng 1,5 điểm - Nhân vật trữ tình trong bài thơ Vội vàng là một cái tôi yêu đời, ham sống đến cuồng nhiệt, tha thiết yêu thiên nhiên, đặc biệt là tuổi trẻ, mùa xuân và tình yêu. - NVTT có một nhân sinh quan tích cực: sống là phải tận hưởng, sống hết mình vì thời gian đời người vô cùng ngắn ngủi, nhất là tuổi trẻ và mùa xuân rất dễ tàn phai. Cái ý nghĩa nhất, đẹp đẽ nhất chính là tuổi trẻ của đời người. Do đó con người phải vội vàng, sống hết mình. - NVTT là một cái tôi lãng mạn, cái tôi cá nhân cá thể lấy đời sống trần gian làm thiên đường của cuộc sống. Không chạy trốn thực tại như các nhà thơ lãng mạn khác mà bám lấy trần gian với một tình yêu say đắm nồng nàn. Vẻ đẹp của hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ Từ ấy 1,5 - NVTT trong bài thơ Từ ấy là một cái tôi say mê lí tưởng, trong sáng, lãng điểm mạn, yêu đời, nguyện gắn bó, cống hiến tuổi trẻ và cuộc đời cho lí tưởng cách mạng. - NVTT có một nhân sinh quan tích cực: sống là phải hiến dâng cho lí tưởng, sống hết mình, nguyện gắn bó với giai cấp cần lao, đấu tranh và hi sinh cho sự nghiệp, lí tưởng cao cả. NVTT được giác ngộ bởi ánh hào quang của chân lí của Đảng của lí tưởng cách mạng. Sống có hoài bão, hành động được soi sáng bằng niềm tin bất diệt vào lí tưởng của Đảng. NVTT là cái tôi chiến sĩ, cái tôi công dân nhân danh Đảng, nhân dân. So sánh sự tương đồng, khác biệt 0,5 điểm - Sự tương đồng: NVTT là những cái tôi yêu đời, sôi nổi, say mê đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ, có nhân sinh quan tích cực. - Sự khác biệt: NVTT trong bài thơ Vội vàng là một cái tôi hưởng thụ, tận hưởng đến triệt để. NVTT trong bài thơ Từ ấy là cái tôi chiến sĩ, cái tôi cống hiến, nguyện hi sinh cho lí tưởng của Đảng. Lí giải sự khác biệt 0,5
7. điểm Hai bài thơ thuộc hai loại hình thơ ca khác nhau nên NVTT của mỗi bài thơ cũng khác nhau. Bài thơ Vội vàng thuộc loại hình thơ lãng mạn còn bài thơ Từ ấy thuộc loại hình thơ cách mạng. Nên cái tôi trữ tình có khuynh hướng khác nhau rõ rệt. Khái quát những nét giống nhau và khác nhau tiêu biểu 0,5 Hai bài thơ thể hiện sâu sắc sự thức tỉnh của cái tôi trữ tình của mỗi nhà thơ. điểm Đó là những NVTT yêu đời, có quan niệm sống mới mẻ, tích cực. Sự khác nhau về phong cách nghệ thuật, khuynh hướng sáng tác đã tạo nên vẻ đẹp vừa độc đáo vừa phong phú, đa dạng, giàu tính thẩm mĩ cho thơ trữ tình Việt Nam hiện đại.