Chuyên đề về dạy ôn tập Ngữ văn 9 - Chiếc lược ngà

Nội dung text: Chuyên đề về dạy ôn tập Ngữ văn 9 - Chiếc lược ngà

1. Chuyên đề về dạy ôn tập Ngữ văn Lớp 9
2. THCS PHÚC ĐỒNG Toå: Xaõ hoäi
3. ChiÕc lîc ngµ - NguyÔn Quang S¸ng I - VÒ t¸c gi¶. H: Nªu nhòng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Quang S¸ng? NguyÔn Quang S¸ng sinh năm 1932, quª ë HuyÖn Chî Míi, tØnh An Giang. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p NQS ®· tham gia bé ®éi, ho¹t ®éng ë chiÕn trêng Nam Bé. Sau ®ã «ng tËp kÕt ra B¾c vµ b¾t ®Çu viÕt văn. Nhưng năm kh¸ng chiÕn chèng MÜ, NQS trë vÒ Nam Bé tham gia kh¸ng chiÕn vµ tiÕp tôc s¸ng t¸c văn häc. T¸c phÈm cña «ng cã nhiÒu thÓ lo¹i: tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, kÞch b¶n phim. ĐÒ tµi chñ yÕu viÕt vÒ cuéc sèng vµ con ngêi Nam Bé trong hai cuéc kh¸ng chiÕn còng nh trong hßa bình. Năm 2000 NQS ®· ®îc trao tÆng Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ văn häc nghÖ thuËt Mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu nh: ĐÊt löa (1963), ChiÕc lîc ngµ (1966)...
4. II - Hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm. H: T¸c phÈm ChiÕc lîc ngµ ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo? T¸c phÈm ChiÕc lîc ngµ ®îc s¸ng t¸c năm 1966 - khi t¸c gi¶ ®ang ho¹t ®éng ë chiÕn trêng Nam Bé trong thêi kì cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ ®ang diÔn ra hÕt søc ¸c liÖt. MÆc dï viÕt trong hoµn c¶nh chiÕn tranh ¸c liÖt nhng t¸c phÈm l¹i tËp trung nãi vÒ tình ngêi - cô thÓ ë ®©y lµ tình cha con trong c¶nh ngé Ðo le cña chiÕn tranh vµ tình ®ång chÝ cña những ngêi c¸n bé c¸ch m¹ng. T¸c phÈm ®îc ®a vµo tËp truyÖn cïng tªn cña t¸c gi¶.
5. III - Néi dung cña t¸c phÈm. * Víi cèt truyÖn hÊp dÉn, xoay quanh nhưng tình huèng kh¸ bÊt ngê nhng tù nhiªn, hîp lÝ; víi giäng th©n mËt, d©n d·, ®o¹n trÝch ChiÕc lîc ngµ ®· thÓ hiÖn thËt c¶m ®éng tình cha con s©u nÆng vµ cao ®Ñp trong c¶nh ngén Ðo le cña chiÕn tranh. TruyÖn ®· thµnh c«ng trong viÖc miªu t¶ t©m lÝ vµ x©y dùng tÝnh c¸ch nh©n vËt, ®Æc biÖt lµ nh©n vËt BÐ Thu.
6. 1. Tình huèng truyÖn. H:TruyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ thÓ hiÖn tình cha con trong những tình huèng nµo? TruyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ thÓ hiÖn tình cha con trong hai tình huèng: - Hai cha con gÆp l¹i nhau sau 8 năm xa c¸ch, nhng thËt trí trªu thay bÐ Thu kh«ng chÞu nhËn cha. ĐÕn lóc em nhËn ra vµ biÓu lé tình c¶m th¾m thiÕt thì «ng S¸u l¹i ph¶i ra ®i. tình huèng nµy ®· béc lé s©u s¾c tình c¶m cña bÐ Thu giµnh cho ba. - ë khu căn cø, cïng víi niÒm day døt ©n hËn «ng S¸u dån tÊt c¶ tình yªu th¬ng vµ mong nhí ®øa con vµo viÖc lµm c©y lîc ngµ tÆng con. Nhng còng thËt trí trªu, «ng ®· hi sinh khi cha kÞp trao cho con mãn quµ Êy. Tình huèng nµy thÓ những tình c¶m cao ®Ñp cña «ng S¸u giµnh cho con.
7. 2. DiÔn biÕn t©m tr¹ng vµ hµnh ®éng cña bÐ Thu. H: Tríc khi nhËn «ng S¸u lµ cha, bÐ Thu cã những th¸i ®é vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo? Em cã suy nghÜ nh thÕ nµo vÒ th¸i ®é vµ hµnh ®éng ®ã? * Tríc khi nhËn cha. - GÆp l¹i con sau nhiÒu năm xa c¸ch, víi bao nçi nhí th¬ng nªn «ng S¸u kh«ng kìm ®îc nçi vui mõng trong phót ®Çu nhìn thÊy ®øa con. Nhng thËt trí trªu, ®¸p l¹i sù vå vËp cña ngêi cha, bÐ Thu l¹i tá ra ngê vùc, l¸ng tr¸nh. ¤ng S¸u cµng muèn gÇn con thì bÐ Thu l¹i cµng tá ra l¹nh nh¹t vµ xa c¸ch. Khi «ng S¸u l¾p b¾p, run run “Ba ®©y con!” bÐ thì Thu l¹i trßn m¾t, ng¬ ng¸c, l¹ lïng nh nhìn ngêi xa l¹, mÆt t¸i ®i råi vôt ch¹y vµ kªu thÐt lªn lµm cho «ng S¸u rÊt ®au khæ.
8. - Trong những ngµy ë nhµ víi ba, bÐ Thu lu«n tá ra bíng bØnh, - ¬ng ng¹nh, nãi năng træng kh«ng. M¸ b¶o gäi ba vµo ăn c¬m nã còng kh«ng nghe lêi. Khi ph¶i gäi nã l¹i nãi træng kh«ng. Khi bÞ dån vµo mät thÕ bØ - ngêi nhá mµ nåi c¬m thì to l¹i ®ang s«i sïng sôc vËy mµ vÉn bíng bØnh, bÊt cÇn tù mình lµm lÊy chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu gäi ba nhê ch¾t níc c¬m. Råi bÞ ba ®¸nh thì bá sang nhµ ngo¹i chø vÉn nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu nhËn ba. MÆc dÇu vËy nhng chóng ta vÉn thÊy sù ¬ng ng¹nh cña bÐ Thu hoµn toµn kh«ng ®¸ng tr¸ch. Trong hoµn c¶nh xa c¸ch vµ tr¾c trë cña chiÕn tranh, bÐ Thu cßn qu¸ nhá ®Ó cã thÓ hiÓu ®îc những tình thÕ Ðo le, kh¾c nghiÖt cña ®êi sèng. BÐ Thu ®· kh«ng tin «ng S¸u lµ ba cña mình chØ vì trªn mÆt «ng cã thªm vÕt thÑo kh¸c víi ngêi ba trong hình mµ nã biÕt. Ph¶n øng t©m lÝ cña em lµ hoµn toµn tù nhiªn, ®iÒu ®ã chøng tá em cã c¸ tÝnh m¹nh mÏ, tình c¶m ch©n thËt, s©u s¾c. Em rÊt yªu ba nhng nhng lµ ngêi ba ë trong bøc hình chôp víi m¸ vµ em chØ thÓ hiÖn tình c¶m khi biÕt ch¾c ®ã lµ ba mình.
9. H: Khi nhận ra cha th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña bÐ Thu cã sù thay ®æi nh thÕ nµo? * Khi nhËn ra cha - ë nhµ bµ ngo¹i, khi ®îc bµ gi¶i thÝch vÒ vÕt thÑo trªn mÆt ba, bÐ Thu n»m trăn trë, tr»n träc, suy nghÜ vµ thØnh tho¶ng l¹i thë dµi nh ngêi lín. Em quyÕt ®Þnh s¸ng h«m sau b¶o ngo¹i ®a vÒ. - Trong buæi s¸ng cuèi cïng, tríc phót «ng S¸u lªn ®êng th¸i ®é vµ hµnh ®éng cña bÐ Thu ®ét ngét thay ®æi hoµn toµn. Lóc thÊy ba chuÈn bÞ ra ®i, khu«n mÆt bÐ Thu buån rÇu, nghÜ ngîi, xa xăm, ®»ng sau ®«i m¾t Êy x¸o trén biÕt bao ý nghÜ. LÇn ®Çu tiªn Thu cÊt tiÕng gäi “Ba!” - tiÕng kªu nh tiÕng xÐ, råi nã ch¹y x« tíi, «m chÆt lÊy cæ ba. Nã h«n ba, h«n cïng kh¾p “h«n tãc, h«n cæ, h«n vai, h«n c¶ vÕt thÑo dµi trªn m¸” . Khi cha nhËn ra cha bÐ Thu l¹nh lïng bao nhiªu thì b©y giê l¹i cµng nång th¾m bÊy nhiªu. Víi tiÕng kªu nghÑn ngµo xÐ ruét, víi ®«i vai nhá bÐ run run, cã lÏ ®ã lµ gi©y phót h¹nh nhÊt cuéc ®êi «ng S¸u. Trong giê phót chia tay, tình yªu vµ næi mong nhí ngêi cha xa c¸ch ®· bÞ dån nÐn bÊy l©u nay bïng lªn thËt m¹nh mÏ, hèi h¶, cuèng quýt xen lÉn c¶ sù hèi hËn.
10. H: Qua th¸i ®é vµ hµnh ®éng trªn em cã nhËn xÐt nh thÕ nµo vÒ tÝnh c¸ch cña bÐ Thu? * TÝnh c¸ch cña bÐ Thu MÆc dï cßn nhá tuæi nhng Thu lµ mét c« bÐ rÊt kiªn quyÕt vµ m·nh liÖt trong tình c¶m. Khi cha nhËn ra cha thì kh«ng cã mét t¸c ®éng nµo cã thÎ lµm thay ®æi ®îc lËp trêng cña em. Cßn khi nhËn ra cha thì tình c¶m cña em còng béc lé mét c¸ch thËt m·nh liÖt, thiªng liªng vµ xóc ®éng biÕt bao. Th¸i ®ộ quyÕt liÖt vµ ¬ng ng¹nh ®ã kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ sù bëng bØnh mµ ®ã lµ tè chÊt lµm nªn tÝnh c¸ch cøng cái, ngoan cêng cña c« giao liªn sau nµy. Tình c¶m cña Thu thËt s©u s¾c, m·nh liÖt nhng còng thËt dứt kho¸t, r¹ch rßi.
11. 3. Tình c¶m s©u nÆng vµ cao ®Ñp cña «ng S¸u giµnh cho con. - BiÒn biÖt xa con 8 năm trêi, trong lßng «ng S¸u lóc nµo còng ®au ®¸u nhí vÒ ®øa gi¸ th©n yªu. Xuång ch cËp bÕn «ng ®· nh¶y phãt lªn bê véi vµng víi những bíc ch©n dµi, hai tay ®a vÒ phÝa tr- íc, giäng lÆp bÆp, run run gäi con vµ mong ®îc «m nã vµo lßng. Suèt mÊy ngµy ng¾n ngñi ë nhµ, «ng S¸u khao kh¸t ®îc nghe tiÕng con gäi ba, «ng ®· tìm mäi c¸ch ®Ó ®øa con g¸i nhËn ra mình. ¤ng thÌm nghe tiÕng con gäi ba suèt bao năm chê ®îi. Suèt ngµy «ng ch¼ng ®i ®©u xa, lóc nµo còng vç vÒ con nhng con bÐ vÉn kh«ng chÞu nhËn, kh«ng chÞu gäi mét tiÕng ba, ®iÒu ®ã lµm cho «ng v« cïng ®au ®ín. ThËt trí trªu cho ®Õn lóc bÐ Thu nhËn «ng lµ cha, ®Õn lóc bÐ Thu cÊt tiÕng gäi ba l¹i lµ lóc «ng ph¶i ra ®i. Phót gi©y h¹nh phóc cña «ng thËt ng¾n ngñi.
12. - Nçi day døt, ©n hËn ¸m ¶nh «ng suèt nhiÒu ngµy sau khi chia tay víi gia ®ình, ®ã lµ viÖc «ng ®· ®¸nh con trong khi nãng giËn. Råi nhí lêi dÆn cña con, cïng víi sù ©n hËn, tình yªu th¬ng, nçi nhí ®· th«i thóc «ng nghÜ ®Õn viÖc lµm mét chiÕc lîc ngµ giµnh cho con. ¤ng ®· v« cïng vui mõng, sung síng khi kiÕm ®îc mét khóc ngµ. ¤ng ®· tØ mØ, thËn träng ca tõng chiÕc răng lîc vµ kh¾c trªn lng lîc mét hµng chữ nhá “ yªu nhí tÆng Thu con cña ba”. ChiÕc lîc ngµ ®· thµnh mét vËt quý gi¸, thiªng liªng víi «ng S¸u. Nã lµm dÞu ®i nçi ©n hËn vµ chø ®ùng bao nhiªu tình c¶m yªu mÕn, nhí th¬ng, mong ®îi cña «ng ®èi víi ngêi con bao năm xa c¸ch. ChiÕc lîc Êy cha ch¶i ®îc m¸i tãc con nhng nã ®· phÇn nµo gì rèi trong lßng «ng.
13. Nhng råi mét tình c¶nh ®au th¬ng l¹i ®Õn víi cha con «ng S¸u. ¤ng ®· hi sinh khi cha kÞp trao vµo tay ®øa con g¸i chiÕc lîc ngµ. Trong h¬i thë cuèi cïng, «ng s¸u vÉn nghÜ, vÉn da diÕt nhí vÒ ®øa con gai th©n yªu cña m×nh. ¤ng ®· trao l¹i chiÕc lîc víi lêi göi g¾m nhê b¸c Ba trao l¹i cho bÐ Thu råi trót h¬i thë cuèi cïng. C©u chuyÖn vÒ chiÕc lîc ngµ kh«ng chØ thÓ hiÖn tình cha con th¾m thiÕt s©u nÆng cña cha con «ng S¸u mµ nã cßn gîi cho ngêi ®äc nghÜ ®Õn vµ thÊm thÝa những ®au th¬ng, mÊt m¸t, Ðo le mµ chiÕn tranh ®· g©y ra cho biÕt bao con ngêi, biÕt bao gia ®ình ViÖt Nam.
14. IV - Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. H: TruyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ ®îc x©y dùng thµnh c«ng bëi những bót ph¸p nghÖ thuËt nµo? 1. Mét trong những ®iÓm t¹o nªn søc hÊp dÉn cña t¸c phÈm ChiÕc lîc ngµ lµ NguyÔn Quang S¸ng ®· x©y dùng ®îc mét cèt truyÖn kh¸ chÆt chÏ, cã yÕu tè bÊt ngê nhng hîp lÝ : bÐ Thu kh«ng nhËn cha khi «ng S¸u vÒ thăm nhµ, råi l¹i biÓu lé tình c¶m nång nhiÖt, ®Çy xóc ®éng víi ngêi cha tríc lóc chia tay. Sù bÊt ngê cµng g©y ®îc høng thó cho ngêi ®äc khi hiÓu ®îc tÝnh hîp lÝ cña c¸c sù viÖc, hµnh ®éng mµ bÒ ngoµi cã vÎ m©u thuÈn.
15. 2. Mét yÕu tè nghÖ thuËt nữa gãp phÇn t¹o nªn thµnh c«ng cña t¸c phÈm lµ viÖc lùa chän nh©n vËt kÓ chuyÖn thÝch hîp, thÓ hiÖn ®îc sù kh¸ch quan, gióp ngêi ®äc biÕt ®îc tình c¶m cña cha con «ng S¸u qua c¶m nhËn cña ngêi kÓ. - Ngêi kÓ chuyÖn trong vai mét ngêi b¹n th©n thiÕt cña «ng S¸u, kh«ng chØ lµ ngêi chøng kiÕn kh¸ch quan vµ kÓ l¹i mµ cßn bµy tá sù ®ång c¶m, chia sÎ víi c¸c nh©n vËt. Đång thêi qua những ý nghÜ, c¶m xóc cña ngêi kÓ chuyÖn c¸c chi tiÕt, sù viÖc, nh©n vËt kh¸c ë trong truyÖn béc lé râ h¬n, tăng thªm søc thuyÕt phôc cho t¸c phÈm. TruyÖn ®îc trÇn thuËt theo lêi ngêi b¹n «ng S¸u lµ b¸c Ba khiÕn cho c©u chuyÖn trë nªn ®¸ng tin cËy. Ngêi kÓ chuyÖn ®· xen vµo những ý kiÕn bình luËn, suy nghÜ ®Ó dÉn d¾t sù tiÕp nhËn cña ngêi ®äc, ngêi nghe.
16. 3. TruyÖn cßn thµnh c«ng bëi nghÖ thuËt x©y dùng tình huèng bÊt ngê, tù nhiªn mµ hîp lÝ ; bëi ngåi bót miªu t¶ t©m lÝ vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt (nhÊt lµ nh©n vËt bÐ Thu). TruyÖn ChiÕc lîc ngµ ®· diÔn t¶ mét c¸ch thËt c¶m ®éng tình c¶m th¾m thiÕt, s©u nÆng cña cha con «ng S¸u trong c¶nh ngé Ðo le cña chiÕn tranh. Qua ®ã, t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh vµ ca ngîi tình c¶m cha con thiªng liªng nh mét gi¸ trÞ nh©n b¶n s©u s¾c vµ nã cµng cao ®Ñp trong c¶nh ngé khã khăn.
17. V - Bµi tËp vËn dông. Bµi tËp 1. ViÕt mét ®o¹n văn trình bµy nhưng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Quang S¸ng Bµi tËp 2. ViÕt mét ®o¹n văn ng¾n trình bµy hoµn c¶nh ra ®êi cña t¸c phÈm ChiÕc lîc ngµ Bµi tËp 3. Suy nghÜ cña em vÒ tình c¶m cha con trong c¶nh ngé Ðo le cu¶ chiÕn tranh qua t¸c phÈm ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng? Bài tập 4: Cảm nghĩ của em về nhân vật bé Thu trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng
18. Chuyeân ñeà ñeán ñaây laø keát thuùc Chào tạm biệt